“Roma medeniyeti”nden “tiksinç” detaylar
Vakanüvis
Modern vakitlerin yaygın ezberleri çokça. Bunlardan birisi de “Batı güzellemesi”nin olmazsa olmazlarından “Roma medeniyeti” ya da “Medeni Roma” söylemi. Elbette hayatın olağan akışı içerisinde, Roma İmparatorluğu / toplumu da insanlığın ortak birikimine katkı yapmıştı lakin “kimi detaylar” bu topluluğun en hafif tabiriyle birçok münasebetsizliği barındırdığını gösteriyor. Mesela, yemek kültürleri…
Yemek daveti bir gösteriş vesilesiydi
Filozofların hedonizm üzerine uzun uzun anlatıları olsa da bu kavramın en kestirmeden manası “zevkçilik”; keyfe, keyiflenmeye olabildiğince düşkün olmak. İşte, Romalılar, daha doğrusu Romalıların zenginleri, yönetici sınıfında olanları, hayatın değişik katmanlarından azami zevk almak için azami uğraş gösterirlerdi. Bu alanların çokça tuhaflıkla malul olanı ise yemek yeme biçimleriydi.
Romalıların varlıklıları, yöneticileri yemek konusunu sahiden abartıyorlardı. Verdikleri yemek davetleri sözün tam manasıyla saatlerce sürüyordu. Davet sahipleri, zenginlik ve statülerini göze sokmak için yemek buluşmalarını bir fırsatolarak görüyorlardı.
Kokmuş balık, dondurulmuş fare
Romalılar yemek işini abarttıkça, kaçınılmaz olarak tuhaflıklar da artıyordu. Zira sık sık verilen ve uzun uzun süren (sık sık sofra başında uyuya kalan misafirler görülürdü) yemek davetleri, bir müddet sonra kaçınılmaz olarak rutine biniyordu. Bu türlü olunca da vakit içerisinde yeni yeni “deneysel çalışmalar” ortaya çıkıyordu.
Bu çerçevede, aylarca güneşe bırakılmış balıklar kokmuş halde sosa dönüşüyor ve sofraya getiriliyordu. Bu sos hazırlanırken etrafa o kadar berbat koku yayılırdı ki, vakit zaman kent dışında hazırlanması için kararlar çıkartırlardı. Varlıklı sofralarında; geyik eti, yaban domuzu, tavşan, sülün, çiğ istiridye, kabuklu deniz eserleri yüklü yer alırdı. “Papağan dili yahnisi” ile “dondurulmuş fındık faresi” de (çiftliği bile vardı) menüdekilerden bazılarıydı. Balığın içini boşaltıp, yerine kuzu ciğeri koyup konukları şaşırtmak da yemek ritüellerindendi. Romalılar, sofra etrafında canlı domuzları dolaştırma ve sonra bunlardan birisini kesip yeme alışkanlığına da sahiptiler. Yeniden, “domuz kanından puding” de menüdeki tuhaflıklardan / iğrençliklerden birisiydi.
Uzanarak yer, kusmak için odalar tahsis ederlerdi
Zengin bir Romalı için en isabetli tabir / tarif herhalde “obur” olurdu. Davetlerde buluşur, saatlerce tıka basa yemek yerlerdi. Etleri kesmek, tabağına yemek almak üzere “yorucu” işlerle uğraşmak istemeyen davetliler, bu işleri kölelerin yapmasını bekler, hazırlanmış lokmaları yutarlardı.
Bütün bu tuhaf yemek alışkanlıkları, beraberinde elbette daha pek çok itici hali de getiriyordu. Keyif düşkünlüğünden yemeklerini uzanarak yiyen Romalılar, yemek zevkini en üst düzeye taşımak için tekrar tekrar sofradaki yiyecekleri tatmaları gerektiğini düşünüyorlardı. Bu nedenle de aşikâr bir düzeye gelince, sofradan kalkar, midelerini boşaltmak için o berbat fiil için özel inşa edilmiş odalara (vomitoryum) geçerek malum işi yaparlardı.
Her vakit bu berbat işi yapamayan Romalılar, süreci kolaylaştırabilmek için kanatlı hayvanlardan yolunmuş bir tüyü yanında bulundurup, işlerini bu şekildegörürlerdi. Ortalığın batıp çıktığı vomitoryumu temizleme işi ise – basitçe kestirim edileceği üzere – kölelere düşerdi. Köleler ayrıyeten, efendilerinin tuvalete gidip gelme üzere yorucu işlerle meşgulolmamaları için ellerindeki “lazımlık”la sofranın etrafında dolaşır, gerektiğinde de efendilerinin yanında biterlerdi.
Batıl itikatlarla donatılmış sofralar
Romalılar, batıl itikat konusunda tarihin gördüğü en tuhaf şeylere inanan insanlardı. Hayatın birçok doğal olayına “uğur” ya da “uğursuzluk” atfetmeye meraklı olan Romalılar, insanın gaz çıkarmasına da bu türlü bakıyorlardı. Onların inancına nazaran, “yellenmek” gerekli ve uygun bir şeydi, aksi olursa insan ölebilirdi! O denli ki, imparator Claudius, masada gaz çıkarmayı teşvik için bir ferman bile çıkartmıştı.
Romalıların yemek eksenli kimi birtakım batıl itikatları da şunlardı: Masadan düşen bir şey öte dünyadan gelen bir işaret olduğundan, ölülerin intikam almaması için düşen şeyi geri almamak; uğursuzluk getirmemesi için tuz dökmemek; makûs ruhlardan etkilenmemek için ekmeğe bıçak değdirmeyip yalnızca elle koparmak; uğursuzluk getirmemesi için alışılmadık bir saatte öten horozu çabucak kesmek; ölüleri mutlu etmek için kuru baş biçiminde baharatlıklar yapıp, sofrada bunları kullanmak; sevilen ölüleri yemeğe davet etmek için büstlerini masaya koymak, bu büstlerin önüne yemek dolu tabaklar yerleştirmek…
